Ramazanoğulları Beyliği

Dulkadıroğulları gibi en son teşekkül eden ve eski Kilikya Ermeni
krallığının toprakları üzerinde yerleşen bir Türkmen beyliği de
Ramazanoğulları'dır. Oğuzlar'ın Yüreğir boyu beylerinden Ramazan Bey
tarafından kurulan bu devlet, 1383'e kadar Elbistan'ı, sonra orasını
Dulkadırlılar'a bırakarak Adana'yı merkez ittihaz eylemiştir. 1352'den
1608'e kadar 256 yıl devam etmekle beraber, son 92 yılda hanedan, Osmanlı
valileri şekline geçmiştir. Bununla beraber, Anadolu Türkmen
hanedanlarının en devamlılarından biri olmuştur. 1516'ya kadar sıkı
şekilde Memlûklar'a tabî iken, bu tarihte Osmanlılar'a tabî olmuş, hattâ
Osmanlılar'ın alelade bir sancak beyi durumuna düşmüştür. Bu hanedandan da
mühim Osmanlı devlet adamları yetişmiştir.

Türkmen Beyliği tevcih edilen Ramazan'ın oğlu I. İbrâhîm Bey,
Memlûklular ile yapılan mücadelede Dulkadıroğulları ile Karamanoğullarına
yardım etmişti. Karamanoğulları ile ittifak yaptığı ileri sürülerek
üzerine kuvvet gönderilmiş ve öldürülmüştür. Yerine geçen Şihâbeddîn Ahmed
bazen Memlûklulara itaat ederek onlara yardımda bulunmuş, bazen da
muhalefete geçmiştir.

1415'de, yedi aylık bir kuşatmadan sonra Tarsus'u Karamanoğullarının
elinden aldı. Ayrıca Sis ve Ayas şehirlerine de hâkim olmuştu. Onun
ölümünden sonra oğulları arasında taht mücadeleleri başladı. Bunlardan II.
İbrâhîm, beyliğin idaresine hâkim olmayı başardı. Karamanoğulları ile
birleşerek Memlûkluların eline geçmiş bulunan Tarsus'u kuşattılar. Bu
hareket üzerine Memlûk Sultanı tarafından azledilerek yerine kardeşi
İzzeddîn Hamza Bey tayîn edildi (1418).Daha sonra Ramazanoğulları beyliği
Mehmed Bey'e verildi. Mehmed Bey'in zamanından itibaren Ramazanoğulları
beyliği eski önemini kaybetmiştir.

Ramazanoğullarından Mahmûd Bey, I. Selim ile Mısır seferine iştirak
etmiş ve Ridaniye savaşında ölmüştür (1517). Bu tarihlerde
Ramazanoğullarının artık Osmanlıların himayesine girdiği anlaşılıyor.
Mahmûd Bey'in ölümünden sonra Ramazanoğulları Beyliği Pîrî Bey'e tevcih
edildi (1517-1568). O idaresi altındaki topraklarda çıkan isyanları
süratle bastırmış, bir ara yurdunu bırakarak komşu eyaletlerde
beylerbeylik yapmıştı. Daha sonra Kanunî Sultan Süleymân tarafından
beyliğe iadesi ricasının kabûl edilmesi üzerine beyliğin başına dönmüştü.
Son emîr Pîr Mansûr'un beylikten çekilmesi ile Adana doğrudan doğruya bir
Osmanlı vilayeti haline geldi (1608).

Başlıca Ramazanoğulları Beyleri

Ramazan Bey'in yerine sırasıyla iki oğlu Sârimeddin İbrahim Bey ile
Şihâbeddin Ahmed Bey geçmiştir. Diğer oğlu Kara Mehmed Bey, 1383'te
ölmüştür. İbrahim Bey, Adana'yı almış, merkez yapmış ve aynı yıl ölmüştür.
2 oğul bırakmıştır. Ahmed Bey, 1410'da Kahire'yi ziyaret etmiştir. Yerine
sırasıyla oğulları Sârimeddin II. İbrahim, İzzeddin Hamza ve I. Mehmed
Beyler geçmiştir (Mehmed Bey'in, Ahmed Bey'in oğlu olduğu kat'î değildir).
Diğer bir oğlunun da Ali Bey olduğu sanılmaktadır. Kızı, Memlûk sultanı
Ferec'in başhatunu idi. II. İbrahim, Karamanoğlu Mehmed Bey'in damadı idi.
1415-1417'de Tarsus beyi olmuş, 1418-1426'da yalnız Adana şehrini elinde
bulundurmuş, asıl beylik kardeşi Hamza Bey'e geçmiştir. 15 aralık 1427'de
Kahire'de öldürülmüştür. Kardeşi Hamza Bey de, I. ve II. ibrahim Beyler
gibi öldürülerek ölmüştür.

I. Mehmed Bey'in yerine oğlu olduğu sanılan Eylük Bey, onun
öldürülmesinden sonra onun oğlu olduğu sanılan Dündar Bey geçmişlerdir.
Mehmed Bey'in diğer oğlu İbrahim Bey'in oğlu Ömer Bey, Dündar Bey'e halef
olmuştur. 1485'te Osmanlılar'a esir düşen Ömer Bey, istanbul'da ölmüştür.
Yerine 1480'de Halep'te öldürülen kardeşi Dâvûd Bey'in oğulları Garseddin
Halil ve Mahmud Beyler geçmişlerdir. Mahmud Bey, 1514-1516 arasında
İstanbul'da yaşamıştır. Yerine geçen Ömer Bey'in oğlu Selim Bey'den sonra,
Osmanlı sancakbeyi olarak tekrar Adana'ya yollanmıştır. 22 ocak 1517'de
Ridâniye meydan muharebesinde, Kahire'de, Osmanlı saflarında Memlûklar'a
karşı vuruşurken şehit olmuştur. Hanedan, kardeşi Halil Bey'den yürümüş ve
artık Osmanlı sancakbeyleri olarak hüküm sürmüştür.

Ramazanoğulların Beyliği'nden bilhassa Halîl ve oğlu Pîrî Beyler
Adana'da câmi, medrese, han ve hamam olmak üzere birçok mimârî eserler
meydana getirmişlerdir. Bu eserlerden Akça Mescit, bir külliye halinde
yapılmış olan Ulu Câmii ve Yağ Câmii (Eski Câmii) önemlidir. Çukurova'nın
hac yolu ve aynı zamanda mühim bir ticaret yolu üzerinde bulunması,
Ramazanoğulları idaresindeki bu bölgenin iktisâdî bakımdan gelişmesini
sağlamıştır.