Sâhib-Atâoğulları Beyliği

Bu beyliğin kurucusu Ebû Bekir oğlu Hüseyin oğlu Sâhib Ata Fahreddin
Ali, 1266'dan 1285'e kadar 19 yıl Türkiye vezîri idi. Büyük bir devlet
adamı olarak tanınmış, pek çok da hayır eseri bırakmış, ilmi ve güzel
sanatları himaye eylemiştir. Sâhib Ata, hayatında Afyon'u malikâne olarak
aldı. O zamana kadar "Kara Hisar" denen şehre onun adına izafeten
"Karahisâr-ı Sâhib dendi. Sonra "Afyonkarahisar" olmuştur. Çünkü
Anadolu'da başka "Kara Hisar"lar da vardı ki, en tanınmışı,
Şebinkarahisâr'dır ve eski adı Şarkî Kara Hisar'dır.

Sâhib Ata, oğullarının niyabeti ile Afyon başkent olmak üzere çevrenin
beyliğini idare etti. 1285 Kasımında Aksaray'da öldü. Oğulları Tâceddin
Hüseyin ile Nusreteddin Hasan, 1276 Mayıs'ında yani babalarından önce
öldürülmüşlerdi. Kızı Melike Hatun'un da adını biliyoruz. Yerine geçen
torunu Şemseddin Ahmed Bey, Hasan Bey'in oğludur. Ahmed Bey,
Germiyanoğlu'nun damadı idi. O da öldürülünce yerine oğulları Nusreteddin
Ahmed ve Muzaffereddin Devlet beyler geçtiler. Ahmed Bey, tahttan feragat
edip Kütahya'ya ana tarafından bağlı bulunduğu Germiyan Sarayı'na gitti.
1308'e kadar Türkiye Hakanlığı'nın bir parçasını teşkil eden beylik,
sonuna kadar İlhanlılar'ı metbû tanımıştır. Önce bütün Afyon çevresine
hâkimken, gittikçe küçülmüş, şehirle civarından ibaret kalmış, daha fazla
Germiyan tesirine düşmüş, nihayet Germiyan beyliğine katılmıştır. Devlet
Bey'in oğulları, Germiyanoğulları zamanında da şehirde nafiz olmuşlardır.
Bazı kitaplarda Afyon'a, bu Devlet Bey'e izafeten "Kara-Hisâr-ı Devle" de
denilmektedir.

Karamanoğlu Mehmed Bey ve düzmece Selçuklu şehzâdesi Siyavuş'un
Konya'ya hâkim olmaları üzerine Sâhib Atâoğulları Karahisar'da asker
toplayarak onlara karşı harekete geçtiler.Siyavuş ve Mehmed Bey de Akşehir
istikametinde yürüdüler. Tâceddin Hüseyin ve Nusreddîn Hasan bu mücadelede
öldürüldüler (1277). Bundan sonra beyliğin başına Hasan'ın oğlu Şemsedîn
Mehmed geçti. Onun devrinden itibaren takriben yirmi yıl süreyle Denizli
bölgesi Sâhib Atâoğulları ve Germiyanoğulları arasında bir çekişme sahası
olmuştu. İlhanlı Beylerbeyi Emîr Çoban Anadolu'ya geldiği zaman
itaatlerini bildiren Anadolu beylikleri arasında Sâhib Atâoğulları da
bulunuyordu (1314). Bu beyliğin başında daha sonra Şemseddîn Mehmed'in
oğlu Nusreteddîn Ahmed'i görüyoruz.

İlhanlıların Anadolu valisi Timurtaş, batı uçlarında gaza yapan
Türkmenleri itaat altına almak için ilerlediği sırada Nusreteddîn Ahmed
Germiyanoğullarının yanına kaçtı. Daha sonra Timurtaş'ın Mısır'a kaçmak
zorunda kalması üzerine (1327) Nusreteddîn Ahmed ülkesine döndü ve
Germiyanoğullarının hâkimiyetini tanıdı. Onun 1342'den sonra öldüğü tahmin
ediliyor. Bu tarihten sonra Sâhib-Atâoğullarının toprakları
Germiyanoğulları tarafından ilhak edilmiştir.