Mengücükler

Mengücükler (1118-1250)

Mengücük Gazî'nin, Malazgirt savaşına iştirak ettiği ve bu savaştan
sonra Sultan Alp Arslan'ın Anadolu'yu zabtetmek için görevlendirdiği
beyler arasında bulunduğu bilinmektedir. Türkmen beylerinden Mengücük,
Anadolu'nun fethi sırasında Erzincan, Kemah, Divriği ve Karahisar'ı
zaptetmişti. Kendisi bu çarpışmalarda şehit düştü. Oğlu İshak, 1118'de bu
bölgede, babasının adını taşıyan beyliği kurdu.

İshak Bey, beyliğini korumak için Selçuklularla, Artuklu ve Danişmendli
beylikleriyle mücadele etti. Fakat Artuklu Belek tarafından mağlup edildi
(1120). İshak Bey 1142'de ölünce beylik ikiye ayrıldı. Oğullarından Davud,
Kemah ve Erzincan'da, Süleyman ise Divriği'de kendi beyliklerini ilan
ettiler.

Erzincan Kemah kolundan Fahreddîn Behrâm-şâh (1162-1225) ülkesini iyi
yönetmiş, Erzincan onun zamanında önemli bir kültür ve ticaret merkezi
haline gelmişti. Bu sırada Mengücüklü Beyliği, Türkiye Selçukluları
Devleti'ne tâbi olmuştu.

Davud Bey, Selçuklu II. Kılıçarslan tarafını tuttuğu için, ona düşman
olan Danışmendli Yağıbasan tarafından 1162'de öldürüldü. Yerine geçen
Fahreddin Behramşah, II. Kılıçarslan'ın damadı idi. 63 yıl hüküm sürdü ve
bu süre içinde Erzincan'ı bir ticaret ve kültür merkezi haline
getirdi.

Behramşah, 1125'te öldüğü zaman oğlu Davudşah, Erzincan'da öteki oğlu
Mehmed, Karahisar'da oturuyor ve bu şehirleri idare ediyorlardı. Bu
şehirler 1128'de I.Alaeddin Keykubat tarafından Selçuklu topraklarına
katılınca, beyliğin Kemah-Erzincan Kolu ortadan kalmış oldu.

Divriği idaresini elinde tutan İshak Bey'in oğlu Süleyman ölünce,
yerine oğlu Seyfeddîn Şehinşah geçti. Şehinşah Hıristiyanlarla mücadelede
başarılı oldu. Selçuklu II. Kılıçarslan'a ve Sultan Süleymanşah'a bağlı
kaldı. Fakat bu ailenin son beyi Melik Salih zamanında, Sultan I. Keykubat
beyliğin topraklarını sınırlarına kattı ve Mengücük Beyliği sona ermiş
oldu.

Divriği kolunun beylerinden Seyfeddîn Şahinşah (öl.1197) Türkiye
Selçuklularına tâbi idi. Onun türbesindeki kitabeden Alp, Kutlug, Tuğrul
ve Tegin gibi Türkçe unvan ve lâkablar kullandığı anlaşılıyor.

Mengücükler, bir çok sanat eserleri yaptırmışlar ve bunlardan özellikle
Divriği'de bulunan bazıları zamanımıza kadar gelmiştir. Bu eserlerden
birisi Divriği'deki Kale Câmii'dir ve 1180-1'de Şâhin-şâh b. Süleymân
tarafından yaptırılmıştır.

Yine aynı kasabadaki meşhur Ulu Câmii de Mengücüklerden Ahmed Şâh
tarafından 1228-89 yılında inşâ ettirilmiştir. Bu câmiin kapıları sanat
tarihi bakımından birer şaheserdir. Ulu Câmii'n minberini ve hisarın
kapılarından birini de Ahmed-şâh yaptırmıştır. Mengücüklü eserlerinden
birisi de, Behrâm Şâh'ın kızı Turan Melek tarafından Ulu Camii'ye bitişik
olarak yaptırılan Dârüşşifâ'dır.