Sevr Antlaşması

Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki
antlaşmalardan. Osmanlı
Devleti'yle, İngiltere, Fransa, İtalya ve Yunanistan arasında, 10 Ağustos
1920 tarihinde, Fransa’nın başşehri Paris’in SÃ�©vres kasabasında imzalandı.
Osmanlı sultanı Vahideddin Han (1918-1922) ile;
İngiliz, Fransız ve İtalyan parlamentoları tarafından tasdik edilmediğinden
hükümsüz kalmıştır. Yunanistan, tek taraflı kabul edip, yürürlüğe koymak
istediyse de, ordusu 9 Eylül 1922’de İzmir’den Ege Denizine dökülünce,
arzusundan vazgeçmek zorunda kaldı.
Sevr Antlaşması, 10 Nisan 1915 tarihinde, Londra’da, Rusya-İngiltere-Fransa
gizli antlaşmasına göre, Türkiye’nin paylaşılması esasına dayanıyordu. Fakat,
Sevr’de, Bolşevik İhtilâli, iç harp ve Çarlığı destekleyen Avrupalı kuvvetlerle
uğraşan Sovyet Rusya, dışarıda bırakıldı. Sovyet Rusya dışarıda bırakılınca,
önceki gizli antlaşmalarda Rusya’nın payına düşen topraklar, yeniden paylaşıldı.
Londra Antlaşması'nda Rusya’ya verilen Türk Boğazlarının, Sevr öncesi tertiplerle
İngiltere, Fransa ve İtalya kontrolünde tutulması kararlaştırıldı. İtilaf
devletlerinin hazırladıkları antlaşma metnini, Paris’te, 11 Mayıs 1920
tarihinde, Osmanlı Devleti temsilcisi eski sadrazam Tevfik Paşa okuyunca,
“İstiklâlimize aykırıdır!” diyerek imzalamadı. Tevfik Paşa, antlaşma metnine
itiraz cevabı yazıp, İstanbul’a döndü.

İstanbul’un işgalinden sonra, Osmanlı mebuslarının bir kısmı yakalanıp
Malta’ya sürüldü, bir kısmı da Anadolu’da Millî Mücadeleye katıldığından, antlaşma
metni, Mebuslar Meclisi'nden
geçemiyordu. Sultan Vahideddin Han, antlaşma metnini, Türk İstiklâline aykırı
bulduğundan, Mebuslar Meclisinden geçmediğini dünya kamuoyuna ilan edip, bütün
baskılara rağmen tasdik etmedi. Yunanistan Meclisi, Sevr Antlaşmasını tasdik
edip, yürürlüğe koymaya kalkıştı. Bunun üzerine, beşinci defa sadrazamlığa
getirilen Damat Ferid Paşa; âyândan Hâdi
Paşa, Filozof Rıza Tevfik ve Bern elçisi
R. Halis beylerle Paris’e gidip, Sevr Antlaşmasını imzaladı. Ancak bu antlaşma,
Osmanlı Sultanı Vahideddin Han ile İngiliz-Fransız-İtalyan parlamentolarınca
tasdik edilmedi.

Dört yüz otuz üç madde ve on iki bölümden meydana gelen ve hiçbir zaman
geçerli sayılmayan antlaşmanın hükümleri şunlardı:

1) İstanbul ile Boğazların ve Marmara’nın Anadolu kıyılarının tahkim
edilmemesi ve buraların Karma Boğazlar Komisyonunca kontrolü; 2) Suriye ve
Lübnan’ın Fransızlara; Arabistan, Yemen, Irak, Filistin’in İngiltere’ye; yine Mısır, Sudan
ve Kıbrıs’ın İngiliz idâresine; Fas ve Tunus’un Fransa’ya bırakılması; 3)
İzmir/Aydın vilâyetiyle Çatalca’dan batıya Doğu Trakya ve İmroz/Gökçeada ile
Bozcaada dahil Yunanlılara; 4) Rize, Trabzon, Gümüşhane, Artvin, Kars, Ağrı,
Van, Bitlis, Muş, Bingöl, Erzincan ve Erzurum’un Ermeniler’e; 5) Muğla ve Antalya’nın İtalya’ya
verilip; Konya, Göller Bölgesi, Afyon ve Bursa’ya kadarki yerlerde de himaye
hakkı tanınması; 6) Kapitülasyonların her devlete
tanınması; 7) Osmanlı devlet borçlarının ödenmesi.