Mondros Mütarekesi

Birinci Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti'yle İtilaf
Devletleri arasında imzalanan mütareke (30 Ekim 1918).
Eylül 1918’e gelindiğinde, savaşın Türkiye ve müttefikleri için kaybedildiği
kesin olarak anlaşılmıştı. Nitekim Bulgaristan, 29 Eylülde ve Almanya da 4
Ekim'de ABD’ye başvurarak barış istediler. Bu durumda Osmanlı Devletinin de
yapacağı başka bir şey kalmamıştı. Güneyde İngiliz kuvvetleri, Anadolu sınırına
dayanmış, batıda Bulgaristan’ın çekilmesiyle Makedonya cephesi çökmüş ve
İstanbul, doğrudan İtilaf Devletlerinin tehdidi altına girmişti. Bu şartlar
altında Türkiye de, 5 Ekimde, mütareke için ABD Başkanı Wilson’a başvurdu.
Türkleri, tarihlerinin en büyük felâketine götüren Talat Paşa başkanlığındaki İttihat ve Terakki Hükümeti, istifâ etti (8
Ekim). 14 Ekimde İzzed Paşa başkanlığında yeni bir hükümetin kurulmasından
sonra, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletlerini temsil eden İngiliz Amiral
Calthorpe arasındaki barış görüşmeleri, Limni Adasının Mondros Limanında başladı
(27 Ekim 1918). Görüşmelerde Türkiye’yi, Bahriye Nâzırı Rauf (Orbay) Bey başkanlığında Hâriciye
Nezâreti Müsteşarı Reşat Hikmet ve Miralay Sadullah Bey temsil etti.

Görüşmelerin başlamasıyla birlikte Calthorpe, önceden hazırlamış oldukları
bir metni, Osmanlı delegelerine okudu. Calthorpe, Osmanlı Hükümetinin bu metni
imzalamaktan başka çaresinin bulunmadığını, aksi takdirde İtilaf Devletlerinin
askerî harekâtı sürdürerek, daha ağır barış şartları ileri sürebileceğini
söyledi. Türk delegelerinin çabalarına rağmen, mütareke şartları, İngilizlerin
istediği şekilde gerçekleşti ve 30 Ekim 1918’de imzalandı. Yirmi beş maddelik bu
mütareke ile Türkiye, her bakımdan etkisiz bir hâle getirildi. Mütarekenin en
ağır şartları şunlardı:

1. Karadeniz’e geçişi sağlamak için Boğazlar açılacak ve geçiş güvenliğini
sağlamak üzere Çanakkale ve İstanbul boğazlarındaki istihkâmlar,
müttefiklerce işgal edilecektir.

2. Osmanlı sınırındaki bütün mayın tarlaları taranacak ve bunların
kaldırılmasına yardım edilecektir.

3. Askerî kuvvetin, sınırların korunması ve asayişin sağlanması için
gerekenden fazlası terhis edilecek ve bunların teçhizatı, İtilâf
Devletlerine teslim edilecektir.

4. Güvenlik görevlisi küçük gemiler dışında, bütün Osmanlı donanması teslim
edilecek ve donanma Osmanlı limanlarından dışarıya çıkmayacaktır.

7. İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehlikeye düşürecek olayların patlak
vermesi durumunda, başka stratejik nokta ve bölgeleri işgal etme hakkına
sahip olacaktır.

10. Hükümet haberleşmeleri dışındaki bütün telsiz, telgraf ve kablo
istasyonları da İtilaf Devletlerince denetlenecektir.

16. Suriye, Irak, Hicaz, Yemen, Trablus ve Bingazi’deki Osmanlı orduları, en
yakın İtilaf kuvvetlerine teslim edilecektir.

24. Vilayât-ı Sitte’de (altı vilayet: Erzurum, Van, Elazığ, Diyarbekir,
Sivas, Bitlis) karışıklık çıkarsa, Müttefikler bu illerin herhangi bir
bölümünü işgal edebileceklerdir.

Mondros Mütarekesinin uygulanışı, şartlarından daha sert bir biçimde cereyan
etti. İtilaf Devletleri, mütarekenin 7. maddesine dayanarak, keyfi hareketlerle
Osmanlı Devletini parçaladılar. Antlaşma şartlarını, çoğu zaman kendi istekleri
doğrultusunda yorumlayarak hareket ettiler. Bu durumda, Türk milleti, istiklal ve bağımsızlığını korumak üzere
harekete geçti.