Küçük Kaynarca Antlaşması

Osmanlı Devleti ile Rusya
arasında, 1768-1774 yılları arasında vuku bulan harbe son veren ve Osmanlı
Devletinde önemli toprak kayıplarına yol açan antlaşma. Güney Dobruca’daki Küçük
Kaynarca kasabasında imzalandığından bu adı almıştır.
Osmanlı ordusunun, 1773’te Ruslara karşı kazandığı Ruscuk,
Silistre ve Varna zaferlerinin intikamını isteyen Çariçe İkinci
Katerina, Tuna ordusunu takviye etmişti. Başkumandan Mareşal Romanzoff,
Osmanlı ordusunu, merkezinde muhasara için Şumnu’ya doğru hareket etti.
Bu sırada rahatsız olan Vezîr-i âzam ve Serdâr-ı ekrem Muhsinzâde
Mehmed Paşa, düşmanı karşılamak üzere Yeniçeri Ağası Yeğen Mehmed Paşa
kumandasında bir kuvvet sevk ettiyse de, bu kuvvetler Kozluca’da mağlup
oldu. Romanzoff’un, bu başarıdan sonra Şumnu önlerine gelip Varna
yolunu kesmek suretiyle, Osmanlı ordusunu iâşe ve mühimmattan mahrum
etmesi, askerin dağılmasına yol açtı ve orduda on iki bin kişi kaldı.
Yanındaki az sayıdaki kuvvetle mukavemet etmenin bir fayda
sağlamayacağını anlayan Serdâr-ı ekrem, mütareke istemek zorunda kaldı.
Sadrazam kethüdâsı Resmi Ahmed Efendi, nişancı rütbesi ile birinci,
Reîsül-küttab İbrâhim Münib Efendi de ikinci murahhas tayin olunarak,
12 Temmuz 1774’te Şumnu’dan hareketle Balya Boğazına yakın Küçük
Kaynarca kasabasına geldiler. Ruslar tarafının murahhası, General
Repnin idi. Mareşal Romanzoff, mütareke kabul etmeyerek birinci sulh
müzâkeresinde esasları iki tarafça kabul edilmiş olan esaslara göre
derhal sulh akdini istediğinden, mecburen teklif kabul olunup, iki
günde ve iki celsede antlaşma imzalandı.

Rus başkumandanı, sulh görüşmesi yapabilmek için başlangıçta Kılburun, Kerç
ve Yenikalenin Ruslara terkini şart koydu. Osmanlı murahhasları, bütün
fırsatların elden çıkması ve kendilerine zaman verilmemesi üzerine, Rus
isteklerini çaresiz kabul ettiler. 17 Temmuz 1774 tarihinde imzalanan ve henüz
tahta yeni çıkan Birinci
Abdülhamid Han tarafından tasdik edilen, yirmi sekiz maddelik bu antlaşmaya
göre:

1. Kırım Hanlığı'yla Kuban ve Bucak Tatarları siyâsî bakımdan müstakil olup, ancak
dînî işlerinde Hilâfet makamına tâbi olacaklardır.

2. Kılburun, Kerç, Yenikale ve Azak Kalesiyle Dinyeper (Özi) ve Buğ (Aksu)
nehirleri arasındaki arazi, Rusya’ya terk edilmiş ve Aksu hudut kabul
edilmiştir.

3. Ruslar tarafından işgal edilen Besarabya, Eflak, Boğdan ve Gürcistan
ülkeleriyle Akdeniz adaları Osmanlılara iade olunacaktır.

4. Rus ordusu, Bulgaristan’da Tuna’nın sağ sahilinden, bir ay içinde sol
sahiline çekilecektir.

5. Bâbıâlî, İmparatorlukta Hıristiyan
diniyle kiliselerini, daimî surette himaye edecektir.

6. Rus sefirlerinin, Eflâk ve Boğdan vaziyetleri hakkındaki müracaatları
dikkate alınacaktır. (Bu madde mucibince memleketin işlerinde Rus müdahalesine
devamlı açık kapı bırakılmış oluyordu.)

7. Rus ticaret gemileri, Karadeniz’le Akdeniz’de hareket serbestisine sahip
olacak ve istedikleri zaman boğazlardan geçebilecekler ve Osmanlı limanlarında
kalabileceklerdi. Ayrıca Ruslar, Osmanlı şehir ve kasabalarında münasip
görecekleri yerlerde konsolosluklar ihdas edebileceklerdi.

8. İngilizlerle Fransızlara verilen kapitülasyonlar, Rusya’ya da aynen
tanınacaktır.

9. Osmanlı Devleti, savaş tazminatı olarak, üç senede ve üç taksitte,
Rusya’ya on beş bin kese akça verecektir.

Osmanlı Devleti, arazi itibariyle fazla kayba uğramamakla beraber, Rusların
Eflak ve Boğdan’a karışmaları, istedikleri yerlerde konsolosluk açabilmeleri ve
Ortodoksların hâmisi sıfatını takınmaları gibi maddeler sebebiyle, zayıf
anlarında, devamlı olarak bu devletin saldırılarına mâruz kalmıştır.